2019-2028 ЙИЛЛАР ДАВРИДА ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА БИОЛОГИК ХИЛМА-ХИЛЛИКНИ САҚЛАШ СТРАТЕГИЯСИНИ ТАСДИҚЛАШ ТЎҒРИСИДА
Ўзбекистон Республикаси Президентининг «2017 — 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясини «Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили»да амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисида» 2019 йил 17 январдаги ПФ-5635-сон Фармонинива Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг «1992 йилда Рио-де-Жанейрода имзоланган Биологик хилма-хиллик тўғрисидаги конвенцияга Ўзбекистон Республикасининг қўшилиши тўғрисида» 1995 йил 6 майдаги 82-I-сон қарориниижро этиш юзасидан, шунингдек, биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан барқарор фойдаланишни таъминлаш, муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларни ривожлантириш ва кенгайтириш, табиий экологик тизимларнинг таназзулга учраши суръатларини пасайтириш, ҳайвонлар ва ўсимликларнинг камёб ва йўқолиб бораётган турларини қайта тиклаш, биохилма-хилликни сақлаб қолиш соҳасидаги халқаро муносабатларни ривожлантиришга қаратилган комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш мақсадида Вазирлар Маҳкамаси қарор қилади:
а) 2019 — 2028 йиллар даврида Ўзбекистон Республикасида биологик хилма-хилликни сақлаш стратегияси (кейинги ўринларда Стратегия деб аталади) 1-иловага мувофиқ тасдиқлансин. Стратегия қуйидаги устувор вазифалар амалга оширилишини назарда тутади:
Орол денгизининг қуриган тубида ўрмонзорлаштириш ишларини олиб бориш ва унинг майдонини 1,2 миллион гектарга етказиш;
давлат қўриқхоналаридаги эталон экотизимларда биохилма-хиллик компонентлари учун мониторинг олиб боришнинг марказий бўғинли ягона тизимини яратиш;
замонавий геоахборот технологиялари (ГИС-технологиялар) асосида биохилма-хилликнинг давлат мониторинги ва давлат кадастри ягона ахборот маълумотлар базасини яратиш;
ҳар йили 2 млн гектар майдонда табиий яйловлар ва пичанзорлардаги ўсимликларни геоботаник текширувдан ўтказиш;
б) 2019 — 2028 йиллар даврида биологик хилма-хилликни сақлаш стратегиясини амалга ошириш бўйича Ҳаракатлар режаси (кейинги ўринларда Ҳаракатлар режаси деб аталади) 2-иловага мувофиқ тасдиқлансин.
2. Тасдиқланган Стратегия ва уни амалга ошириш бўйича Ҳаракатлар режаси ҳаётга жорий этилишини мувофиқлаштириш ва назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасига юклансин.
3. Вазирликлар ва идоралар, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари:
Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги билан биргаликда тармоқларни ривожлантириш стратегияларини ишлаб чиқишда ушбу қарорда назарда тутилган тадбирларнинг кейинчалик тегишли йилга Ўзбекистон Республикаси Инвестиция дастурига киритиш таклиф қилинаётган лойиҳалар билан ўзаро боғлиқлигини таъминласинлар;
ҳар йили йил якуни бўйича Ҳаракатлар режасида назарда тутилган тадбирларнинг бажарилиши ҳолати тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасига ахборот киритсинлар.
4. Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг 3-иловага мувофиқ айрим қарорлари ўз кучини йўқотган деб ҳисоблансин.
5. Мазкур қарорнинг бажарилишини назорат қилиш Ўзбекистон Республикаси Бош вазирининг биринчи ўринбосари — транспорт вазири А.Ж. Раматов ва Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси раиси Б.Т .Қўчқоров зиммасига юклансин.
Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 11 июндаги 484-сон қарорига
1-ИЛОВА
1-ИЛОВА
1. Ўзбекистонда биологик хилма-хилликни тиклаш ва сақлаш — экологик хавфсизликни таъминлаш ва мамлакатнинг барқарор ривожланиши, шунингдек, иқлим ўзгаришининг юз бераётган жараёнларига мослашишнинг ишончли йўли.
Ўзбекистон Республикаси 1995 йилдан бошлаб Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг (кейинги ўринларда БМТ деб аталади) Биологик хилма-хиллик тўғрисидаги Конвенциясининг Томони ҳисобланади ва ўзига қуйидаги мажбуриятларни олган:
биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан барқарор фойдаланишнинг ёки мавжуд режалар ва дастурларга мослаштиришнинг миллий стратегиялари, режалари ва дастурларини ишлаб чиқиш;
биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан барқарор фойдаланиш учун унинг муҳим аҳамиятга эга бўлган қисмларини белгилаш;
биологик хилма-хиллик ишончли сақланишини таъминлаш мақсадида мавжуд муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларни кенгайтириш ва янгиларини ташкил этиш;
таназзулга учраган экотизимларни тиклаш ҳамда камёб ва йўқолиб кетиш хавфи остидаги турларини тиклаш чора-тадбирларини кўриш.
Биологик хилма-хилликни сақлаш бўйича Биринчи миллий стратегия ва Ҳаракатлар режаси Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1998 йил 1 апрелдаги 139-сон қарори билан маъқулланган эди.
Мана шу туфайли биологик хилма-хилликни сақлаш соҳасидаги кўплаб лойиҳалар Глобал экологик жамғарма (кейинги ўринларда ГЭЖ деб аталади), Жаҳон банки, Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Тараққиёт дастури (кейинги ўринларда БМТТД деб аталади), Ёввойи табиатни қўриқлаш жаҳон жамғармаси ва бошқа халқаро ташкилотлар томонидан халқаро қўллаб-қувватланди.
Ушбу Стратегия доирасида атроф муҳитни муҳофаза қилиш бўйича бир қатор миллий ва маҳаллий дастурлар ва режаларга биологик хилма-хилликни сақлаш масалалари киритилди ва биологик хилма-хилликни сақлаш соҳасида қирққа яқин халқаро лойиҳалар амалга оширилди. Натижада ерларнинг таназзулга учрашини секинлаштиришга, чўлланиш жараёнларини қисқартиришга, табиий ресурслардан нобарқарор фойдаланишнинг бошқа салбий оқибатларини сусайтиришга эришилди.
Эришилган натижаларга қарамай, табиий экотизимларга ва ёввойи ҳайвонлар ва ўсимликлар кўпайишига салбий омилларнинг таъсири давом этмоқда. Биологик хилма-хиллик компонентлари самарали муҳофаза қилинишини давом эттириш учун тизимли ёндашувни қўллаш талаб қилинади, ҳам ҳайвонларнинг ўзини, ҳам улар яшаш жойини муҳофаза қилиш бўйича комплекс тадбирларни ишлаб чиқиш зарур.
2. Ушбу 2019 — 2028 йиллар даврида биологик хилма-хилликни сақлаш стратегияси (кейинги ўринларда Стратегия деб аталади) устувор йўналишларни, мақсадлар ва вазифаларни, режалаштиришни, уларга самарали эришиш усулларини, шунингдек, узоқ муддатли истиқболга биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан фойдаланиш соҳасида барқарор тизимни шакллантириш ва ривожлантириш соҳасида давлат сиёсати амалга оширилиши босқичларини белгилашга қаратилган.
3. Стратегия Ўзбекистон Республикаси Конституциясига, «Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида», «Ўсимлик дунёсини муҳофаза қилиш ва ундан фойдаланиш тўғрисида», «Ҳайвонот дунёсини муҳофаза қилиш ва ундан фойдаланиш тўғрисида», «Муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар тўғрисида» ва «Ўрмон тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунларига, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон Фармони билан тасдиқланган 2017 — 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегиясига асосланади.
4. Ўзбекистон ҳудуди табиий экотизимларнинг ниҳоятда хилма-хиллиги билан тавсифланади. Текис минтақаларда чўл экотизимлари, тоғ экотизимларида эса баландлик зоналари мавжуд, тоғ экотизимларининг асосий типларига мувофиқ бўлган бир қанча зонал-иқлим пояслари аниқ намоён бўлади.
Дарё ва қирғоқбўйи экотизимлари ҳам теккисликда, ҳам тоғли минтақаларда жойлашган, уларнинг ҳар бирида ўзига хос яшаш жойи мавжуд. Сув-ботқоқлик экотизимлари асосан мамлакатнинг текислик ҳудудларида жойлашган.
6. Ҳар бир экотизимда комплекс табиий компонентлар мавжуд. Улар муайян ўсимликлар дунёси ва ҳайвонларнинг ривожланиши, яшаш ва ўсишини белгилайди. Экотизимларнинг ҳар бир типи бошқа экотизимлар билан ўзаро ҳамкорликда мамлакатнинг умумий экологик яхлитлигини сақлаш ва муайян экотизим хизматлари кўрсатишда ноёб ўрин тутади.
7. Ўзбекистоннинг биохилма-хиллиги ҳозирги пайтда маълум бўлган 27 мингтага яқин турни ўз ичига олади. Улар орасида юксак ўсимликлар, пўпанаклар, лишайниклар (сув ўтлари билан қопланган замбуруғлар), қўзиқоринлар ва сув ўтлари) умуман олганда 11 мингтага яқин турни ташкил этади, фауна турлари — 15,6 мингта турдан ортиқ. Ўзбекистон олий томирли ўсимликлари эндемизми қарийб 8%. Қадимдан сақланиб қолган эндемиклар эндемик турлар умумий сонининг 10 — 12 фоизини ташкил этади.
8. Ҳозирги вақтда зоологик тадқиқотларнинг бутун даврида мамлакат ҳудудида рўйхатдан ўтказилган турларни ўз ичига оладиган Ўзбекистон умуртқали ҳайвонлар фаунаси бешта синфни ифодалайди ва 715 та турни ўз ичига олади, улардан 77 таси балиқ турлари, 3 таси амфибиялар турлари, 61 таси судралиб юрувчилар турлари, 467 таси қушлар турлари ва 107 таси сут эмизувчилар турларидир.
9. Ўзбекистон ва Марказий Осиёнинг эндемикаси умуртқали ҳайвонларнинг 53 та тури ва кенжа турини ифодалайди. Судралиб юрувчиларда эндемизм кўрсаткичи 50 фоизга тенг, сут эмизувчилар синфи эндемизми даражаси пастроқ — 14% ва қушлар синфи учун эндемиклар сони кўп эмас — 1,7%. Балиқлар орасида эндемизм даражаси 50 фоиздан ортиққа етади.
10. Антропоген таъсир остида кучаяётган табиий экотизимларнинг умумий таназзули ва фрагментацияси ареалларнинг ва ҳам камёб, ҳам ресурс (овланадиган) турларнинг сони қисқаришига олиб келди. Бундай турлар ёввойи табиатда йўқолиб кетиш хавфига эга ва Қизил китобга киритиш учун тавсия қилинган.
11. Ҳайвонларнинг 207 та тури ва кенжа турлари камёб ва йўқолиб кетиш хавфи остидаги турли тоифаларга киритилган, улардан 184 таси Ўзбекистон Республикасининг Қизил китобига киритилган (2009 й.), улардан сут эмизувчиларнинг 24 тури, қушларнинг 48 тури, рептилийларнинг 16 тури, балиқларнинг 17 тури, бўғимли чувалчангларнинг 3 та тури, молюскаларнинг 14 та тури, бўғимоёқлиларнинг 60 тури мавжуд.
12. Табиатни муҳофаза қилиш халқаро иттифоқининг Қизил китобига ҳайвонларнинг 73 та тури ва кенжа турлари киритилган. Уларнинг келажаги глобал кўламда ташвиш уйғотади.
13. Йўқолиб кетиш хавфи остидаги турлар билан халқаро савдо қилиш тўғрисидаги конвенцияга Иловага ҳайвонларнинг 88 та тури ва кенжа турлари киритилган.
14. Ўзбекистон Республикаси Қизил китобининг охирги нашри (2009 й.) юксак ўсимликларнинг 321 турини ва замбуруғларнинг уч турини ўз ичига олади. Олдинги нашрлар билан таққослаганда 23 тур чиқариб ташланган, бошқа томондан эса камёб деб эътироф этилган ўсимликларнинг 11 янги тури киритилган, 7 тури улар табиатда кўпайганлиги муносабати билан «камёб» мақомидан «қисқариб бораётган» мақомига киритилган. Ўзбекистон Республикасининг Қизил китобида «Йўқолиб кетган» мақоми билан 18 тур мавжудлигини алоҳида таъкидлаш зарур.
15. Ҳайвонлар турларининг табиий яшаш жойлари қисқариши ва сезиларли даражада трансформацияси биологик хилма-хиллик учун асосий хавф ҳисобланади. Бунда камёб ва йўқолиб кетиш хавфи остидаги турғун, автохтон турлар, эндемиклар кўпроқ энг заиф ҳолатдадир.
16. Ғарбий Тёншон ва Помир-Олойнинг тўқайзорлари, қадимдан сақланиб қолган ёнғоқзорлари ва бошқа мевали ўрмонлари, сувли-ботқоқ жойлар ва шу кабилар йўқолиб кетиш хавфи остидаги ва муҳим жаҳон аҳамиятига эга бўлган ҳайвонлар турларининг яшаш жойлари ҳисобланади.
17. Кейинги ўн йилликда табиатдан жадал фойдаланиш натижасида Ўзбекистон ҳайвонларининг айрим турлари антропоген таъсирга учради, шу муносабат билан уларнинг ареали ва сони камайди, ҳайвонларнинг айрим турлари йўқолиб кетиш хавфи остида ёки батамом йўқолди. Кўплаб ҳайвонларнинг сони ҳали таҳликали даражага етмади, бироқ изчил қисқариб бормоқда. Яшаш жойларининг таназзулга учраши ва тўғридан-тўғри қириш энг аввало йирик йиртқич ҳайвонлар ва туёқли сут эмизувчилар ҳиссасига тўғри келди.
18. Табиатга доимий равишда кучайиб бораётган антропоген таъсир республиканинг барча минтақаларида илдизли ўсимликлар сезиларли даражада ўзгаришига олиб келди. Ўсимлик қопламасининг ҳозирги ҳолати биомассанинг сийраклиги, маҳсулдорлигининг пастлиги, ўрмонлар майдонининг қисқариши, иккиламчи ўсимликлар дунёси ва ҳайвонлар тўдалари ва ўсимликларнинг муқобил (инсон томонидан табиий ареалдан йироқдаги ҳудудга қасддан келтирилмаган ўсимликлар), бегона турлари кенг тарқалиши билан тавсифланади.
19. Ҳайвонларнинг айрим турлари Ўзбекистон ҳудудида мавсумий, яъни миграция даврида яшайди. Ҳайвонларнинг миграция турларига сут эмизувчиларни (оққуйруқлар, Бухоро буғуси, кулон, илвирс (тоғ қоплони), қушларни (турналар, сувли-ботқоқ жойлар ўсимликлари ва бошқалар), балиқларни киритиш мумкин.
20. Ҳайвонлар миграцияси, асосан — куз-баҳор даврида амалга оширилади. Миграция билан боғлиқ ҳайвонларнинг катта қисми Ўзбекистонда қишлаб қолади. Бундай ҳолатда ҳайвонлар сонини ҳисобга олиш, уларни қўриқлаш ва яшаш жойларини ҳимоя қилиш чораларини кўриш зарур.
21. Ўзбекистон ўрмонлар кам бўлган мамлакат ҳисобланади, бироқ ўрмон экотизимлари ҳам хўжалик муносабатларида, ҳам табиатни муҳофаза қилиш муносабатларида муҳим роль ўйнайди.
Давлат ўрмон фонди ерлари 11,2 млн гектарни эгаллайди, бу республика умумий майдонининг 25,2 фоизини ташкил этади, улардан 3,26 млн гектарга яқини ўрмонлар билан қопланган.
22. Ўзбекистон ўрмонлари ўзининг табиий таркиби, маҳсулдорлиги ва бажариладиган функцияларига кўра жиддий равишда фарқланади. Ўрмонлар асосан қумли чўлларда — 9,53 млн га, тоғларда — 1,12 млн га, қайирларда — 0,11 млн га, шунингдек, воҳаларда — 0,26 млн га жойлашган.
23. 30 минг гектарга яқинни эгаллаган тўқайзорлар участкалари Қорақалпоғистон Республикасида жойлашган ва Амударё дельтасида тўқайзорлар дастлабки ҳудудининг 10 фоизига яқинни ташкил этади. Ушбу участкалар Ўзбекистондаги қолган барча тўқайзорларнинг 75 фоизини ва Марказий Осиё тўқайзорларининг 20 фоизини ташкил этади.
24. Тўқайзорлар майдонининг камайиши камёб ва йўқолиб бораётган турларнинг қисқариши сабаби ҳисобланади. Тўқайзорлар массивлари унча катта бўлмаган тор полосалар ва дарё уваларидаги алоҳида участкаларда сақланиб қолган ва ёввойи табиат учун муҳим экологик йўлаклар ҳисобланади.
25. Мавжуд биохилма-хилликни сақлаб қолиш учун бой табиий мерос асосида муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларнинг тўлақонли тармоғини ташкил этиш Ўзбекистонни ривожлантиришнинг муҳим шартларидан бири ҳисобланади.
Шунингдек, Бухоро ихтисослаштирилган «Жайрон» питомнигини ривожлантириш, Рамсар Конвенцияси доирасида сувли-ботқоқ жойлар халқаро рўйхатига янги табиий ҳудудларни киритиш, мамлакатнинг 51 та муҳим арнетологик ҳудудини хатловдан ўтказиш ва уларни тавсифлаш катта ютуқ бўлди.
27. Бугунги кунда республикада 7 та қўриқхона (188,3 минг га), 1 та комплекс ландшафт-буюртмахона (628,3 минг га), 2 та биосфера резервати (111,7 минг га), 3 та миллий табиий боғ (558,2 минг га), 1 та «Дўрмон» миллий боғи (32,4 га), 10 та табиат ёдгорлиги (3,8 минг га), 12 та буюртмахона (572,4 минг га) ва Бухоро ихтисослаштирилган «Жайрон» питомниги (165, минг га), шунингдек, ўрмон ва ўрмон овчилик хўжаликлари (11,121 млн га) мавжуд.
28. Биохилма-хиллик барқарор сақланишини таъминлайдиган муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларнинг (муҳофаза қилинадиган ландшафтлар — курорт табиий ҳудудлар, рекреацион зоналар, сувни муҳофаза қилиш зоналари, қирғоқбўйи полосалари, сув объектларини санитария жиҳатидан муҳофаза қилиш зоналари, юза ва ерости сувлар ҳосил бўлиши зоналарисиз) умумий майдони 13,2 млн гектарга яқинни ташкил этади. Айни вақтда муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларнинг умумий майдони ўрмон хўжаликлари ва ўрмон-овчилик хўжаликлари ҳисобга олинмаганда 2079,2 минг гектарни ёки мамлакат ҳудудининг 4,64 фоизини ташкил этади.
29. Ўзбекистонда экотуризмни ривожлантириш учун ноёб табиат, ҳар хил ландшафтлар (чўллар, тоғлар, плато, дарёлар, кўллар, шаршаралар), ўсимлик ва ҳайвонот дунёсининг камёб ва йўқолиб бораётган турлари, археологик топилмалар, полеонтологик қолдиқлар, петроглифлар, нодир геологик объектлар мавжуд. Шунга қарамай, республикада туристларни табиий объектларга жалб қилиш учун инфратузилма етарли даражада ривожланмаган.
30. Республиканинг айрим муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлари туристларни қабул қилиш учун энг уюштирилган ва муносиб жойлар ҳисобланади, чунки ушбу ҳудудларда белгиланган майдон ва чегаралар, туристлар ташриф буюриши учун ажратилган участкалар, келувчилар билан ишлаш тажрибаси мавжуд, айримларида эса — белгиланган йўналишлар ҳамда ушбу ҳудуд ва унинг хусусиятлари бўйича муайян билимларга эга бўлган ходимлар бор.
31. Бироқ қонун ҳужжатларига мувофиқ экотуризмни, шу жумладан, рекреацион фаолиятни амалга ошириш учун давлат қўриқхоналарига, табиий боғларнинг қўриқхона зоналарига ва биосфера резерватларига кириш тақиқланган.
32. Охирги ўн йилдаги вазиятни таҳлил қилиш биохилма-хиллик йўқолиши ва унинг маҳсулдорлиги пасайиши ва экотизим хизматлари функциялари камайишининг асосий сабаблари жиддий равишда ўзгармаганлигини кўрсатади.
33. Биологик хилма-хилликнинг мавжуд хавф-хатарлари асосан иқтисодиётнинг биологик ресурслардан барқарор фойдаланишни ҳисобга олмасдан ривожланиши билан боғлиқдир.
34. Чорвачилик табиий экотизимларга салмоқли таъсир кўрсатади. Чўл, тоғолди ва тоғ ҳудудларида, айниқса қишлоқ манзилгоҳлари яқинида жойлашган зоналарда яйловларнинг таназзулли тезлашади.
балиқчилик хўжалиги соҳасида табиий ресурсларни бошқариш ва фойдаланишнинг барқарор бўлмаган шакллари;
суғориладиган деҳқончилик ҳосилдорлигининг пастлиги ва барқарор бўлмайдиган суғорилмайдиган деҳқончилик ўсиб бораётган хавф-хатарларга тегишлидир.
Ушбу омиллар мамлакат аҳолиси сони тез ўсиб бориши билан қўшилиб барча ресурслардан жадал фойдаланишга олиб келади.
36. Аҳоли сони ўсиши натижасида аҳоли пунктлари ҳудуди кенгайди, бу экотизимлар томонидан кўрсатиладиган хизматларга нисбатан табиий экотизимларга юкламани оширди.
37. Иқлим ўзгариши ерларнинг таназзулга учраши ва чўлланиш жараёнларини келтириб чиқаради ва бу билан биологик хилма-хилликнинг ҳолатига таъсир кўрсатади. Ушбу жараёнлар айниқса Оролбўйида, Устюрт платосида, Қизилқум саҳросида, тоғлардаги ўрмон массивларида ва тоғолди туманларида жадаллик билан юз бермоқда.
38. Мавжуд тенденциялар сақланиб қолса яқин ўн йил мобайнида асосий экотизим хизматларининг қўлдан бой берилиши хавфи ўсади. Бундан ташқари, иқлим ўзгариши таъсирнинг бошқариб бўлмайдиган омили ҳисобланади, у таназзулга учраши ва биологик хилма-хилликнинг йўқолиши борасида қўшимча муаммолар келтириб чиқариши мумкин.
39. Қуйидагилар биологик хилма-хиллик сақланиб қолишига тўсқинлик қилаётган асосий муаммолар ҳисобланади:
норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг биологик ресурслардан фойдаланишни тартибга солувчи халқаро стандартларга номувофиқлиги;
биохилма-хиллик ва экотизим хизматлари қийматини иқтисодий баҳолаш механизмларининг мавжуд эмаслиги;
муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар тизимини ва уларнинг репрезентатив тизимини муқобил бошқаришнинг мавжуд эмаслиги;
атроф табиий муҳит, жумладан, биохилма-хиллик давлат кадастри ва мониторинги етарлича амалга оширилмаслиги;
давлат экологик экспертизаси тартиботига хўжалик фаолияти ва бошқа фаолиятнинг биохилма-хилликка таъсирини баҳолаш механизмлари етарлича жорий этилмаганлиги;
40. Ўзбекистон табиатни муҳофаза қилиш минтақавий ва халқаро жараёнларининг фаол иштирокчиси ҳисобланади. Ҳамкорлик кўп томонлама табиатни муҳофаза қилиш шартномаларини — глобал экологик Конвенцияларни, икки томонлама ва кўп томонлама битимлар ва меморандумларни амалга ошириш йўли билан амалга оширилади. Булар:
Йўқ бўлиб кетиш хавфи остидаги ёввойи фауна ва флора турларининг халқаро савдоси тўғрисидаги конвенция;
Халқаро аҳамиятга эга, айниқса сувда сузувчи қушларнинг яшаш жойлари бўлган сувли-ботқоқ жойлар тўғрисидаги конвенция (Рамсар конвенцияси);
Жиддий қурғоқчилик ва/ёки чўлланишга дучор бўлган мамлакатларда, айниқса, Африкада чўлланишга қарши курашиш бўйича конвенция;
Оқ қуйруқ, Бухоро буғуси, Сибирь оқ турнаси сингари ҳайвонларнинг камёб миграцияланадиган турларини сақлаш бўйича ўзаро тушуниш тўғрисидаги меморандумлар;
41. Биологик хилма-хилликни сақлаш ва тегишли лойиҳаларни амалга ошириш бўйича тадбирларни амалга ошириш доирасида Глобал экологик жамғарма, Халқаро табиатни муҳофаза қилиш иттифоқи, БМТ ТД, БМТнинг атроф муҳит бўйича дастури, ЮНЕСКО, Бутунжаҳон ёввойи табиатни муҳофаза қилиш жамғармаси, Табиатни муҳофаза қилиш бўйича Михаэл Зукков жамғармаси сингари халқаро ташкилотлар билан ҳамкорлик қилинмоқда.
42. Ўзбекистонда кейинги ўн беш йилда халқаро грантлар жалб этилган ҳолда бир қанча лойиҳалар амалга оширилди. Улар доирасида муҳофаза қилинадиган табиий муҳитларда ва улар атрофида биохилма-хиллик ва табиий ресурсларни сақлаш ва бошқариш, муҳофаза қилинадиган табиий муҳитлар тизимини кенгайтириш бўйича янги ёндашувлар намойиш қилинди. Ушбу лойиҳаларни амалга ошириш туфайли муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларнинг янги тоифалари ташкил этилди, уларнинг моддий-техника базаси яхшиланди, Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси тизими мутахассислари ва ходимларини, шунингдек, республика компаниялари ва корхоналари экологларини биохилма-хилликни сақлаб қолиш бўйича янги илғор ёндашувларга ўқитиш яхшиланди.
43. Ушбу Биохилма-хилликни сақлаш стратегиясининг концепцияси Ўзбекистон ривожланишнинг мувозанатли ва барқарор шаклига эришишидан, у узоқ муддатли истиқболда миллатнинг иқтисодий, ижтимоий ва маданий эҳтиёжлари боғлиқ бўлган экотизимларнинг асосий хизматларини таъминлайдиган биохилма-хилликни эътироф этиши, баҳолаши ва сақлаб қолишидан иборатдир.
44. Стратегиянинг мақсади 2029 йилга келиб биохилма-хилликни сақлаш ва ундан барқарор фойдаланишни, экотизимлар фаолият кўрсатиши ва улар томонидан асосий хизматлар кўрсатилишини таъминлаш учун самарали ва шошилинч чора-тадбирлар ишлаб чиқилишидан иборат.
45. Биохилма-хилликни сақлаш ва ундан барқарор фойдаланишни, озиқ-овқат хавфсизлигини, аҳоли яшаши учун қулай муҳитни ҳамда мамлакатни барқарор ривожлантиришни таъминлаш учун 2029 йилгача қуйидаги стратегик мақсадлар белгиланди:
биохилма-хиллик масалаларини давлат ҳокимияти бошқаруви органлари ва бутун жамиятнинг фаолиятига киритиш;
биохилма-хилликка тўғридан-тўғри юкламаларни қисқартириш, унинг компонентларидан озиқ-овқат ландшафтларида барқарор фойдаланиш;
муҳофаза қилинадиган табиий муҳитлар ҳудуди тизимини ривожлантириш, экотизим хизматлари томонидан таъминланадиган афзалликлар ҳажмини кўпайтириш;
салоҳиятни режалаштириш, яратиш ва молиялаштириш механизмларини ривожлантириш йўли билан биологик хилма-хиллик сақлаш ва ундан барқарор фойдаланиш самарадорлигини ошириш.
46. Стратегия турли даражалардаги давлат ва нодавлат тузилмалари, аҳолининг келишилган саъй-ҳаракатларини сафарбар қилишга, шунингдек, биохилма-хилликни сақлаб қолиш ва ундан барқарор фойдаланиш билан боғлиқ бўлган муайян йўналишларни қўллаб-қувватлаш ва амалга оширишдан манфаатдор бўлган донорларни жалб этишга йўналтирилган.
47. Биологик хилма-хиллик мавзуларини давлат ҳокимияти бошқаруви органлари ва бутун жамиятнинг фаолиятига киритиш учун:
атроф табиий муҳит давлат мониторинги тизимини такомиллаштириш, биологик хилма-хиллик компонентлари мониторинги билан кенг қамраб олиш ҳисобига унинг мазмун-моҳиятини кенгайтириш;
биологик хилма-хиллик қадриятлари ва экотизим хизматлари тўғрисида давлат ҳокимияти бошқаруви органлари, шунингдек, жамиятнинг барча қатламларининг хабардорлиги ва билимини ошириш;
биологик хилма-хилликлар қиймати ва экотизимлар хизматларини иқтисодий баҳолашни ишлаб чиқиш ва унинг механизмларини режалаштириш жараёнига киритиш;
ташкилий-техник, технологик ечимларни ўз ичига оладиган давлат экологик экспертизаси доирасида табиатни муҳофаза қилиш тадбирлари иерархиясини назарда тутувчи атроф муҳитга таъсир тўғрисидаги баёнотлар лойиҳаларига халқаро талабларни ишлаб чиқиш ва жорий этиш зарур.
48. Биологик хилма-хилликка тўғридан-тўғри юкламаларни қисқартириш ва унинг компонентларидан озиқ-овқат ландшафтларида барқарор фойдаланиш учун:
энг заиф табиий экологик тизимлар таназзули ва фрагментацияси суръатларини пасайтириш бўйича комплекс чоралар ишлаб чиқилиши ва амалга оширилишини;
такомиллаштирилган ҳуқуқий ва методик асосда сув ҳавзалари ва бошқа экотизимларнинг биологик ресурсларидан барқарор фойдаланишни таъминлаш зарур.
49. Муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар тизимини ривожлантириш, экотизимлар хизматлари билан таъминланадиган афзалликлар ҳажмини кўпайтириш учун:
муҳофаза қилинадиган табиий ҳудуд тизимини муқобил ва самарали бошқаришни ва табиий боғлар, комплекс буюртмахоналар ва буюртмахоналар ҳисобига тизим майдонини кенгайтиришни;
озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва қишлоқ хўжалигини юритиш учун фойдаланиладиган биологик хилма-хиллик компонентларини сақлаш ва улардан барқарор фойдаланиш давлат дастури ишлаб чиқилишини таъминлаш зарур.
50. Салоҳиятни яратишни режалаштириш йўли билан биологик хилма-хилликни сақлаб қолиш ва улардан барқарор фойдаланиш самарадорлигини ошириш учун миллий, ҳудудий ва тармоқ ривожланиши режаларининг таркибий қисмлари сифатида ушбу Стратегиянинг қоидалари киритилиши ва амалга оширилишини таъминлаш зарур.
51. Биологик хилма-хилликни тўғрисидаги конвенциянинг Томонлари конференцияси (КТ-10) қарорига мувофиқ 2010 йилда Конвенция томонлари бўлган мамлакатлар янгилашлари ва «биологик хилма-хилликни сақлаб қолиш бўйича самарали ва янгиланган миллий стратегиялар ва ҳаракатлар режаларини бошлаши» керак.
52. Стратегия ва Стратегияни амалга ошириш бўйича Ҳаракатлар режаси биологик хилма-хиллик компонентларининг ҳозирги ҳолатини, мамлакатнинг иқтисодий, институционал, ҳуқуқий, таълим, илмий, ахборот хусусиятларини ва бошқа хусусиятларини таҳлил қилишга асосланиши керак.
53. Ўзбекистон томонидан мустақиллик даврида кўрилган биологик хилма-хилликни сақлаб қолиш ва ундан барқарор фойдаланишга доир саъй-ҳаракатлар ернинг таназзулга учраши, чўлланиш, қурғоқчилик, ареаллар ва турлар сонининг қисқариши соҳасида ва табиий ресурслардан нобарқарор фойдаланишнинг бошқа оқибатлари бўйича тенденциялар унча катта бўлмаган секинлашишига олиб келди.
Бироқ биохилма-хиллик масалалари иқтисодиётнинг асосий секторларига зарур даражада интеграциялаштирилмади.
54. Узоқ муддатли истиқболда барқарор ривожланишга эришиш учун биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан барқарор фойдаланиш масалаларини зарур ташкилий ва молиявий ресурслар яратилган ҳолда иқтисодиётнинг барча секторларини миллий ривожлантириш режаларига киритиш зарур.
55. Мамлакатнинг янада иқтисодий ривожланиши, аҳоли сонининг ва табиий ресурсларга бўлган талабнинг ўсиши шароитларида фақат «яшил иқтисодиёт» принципларига амал қилиш мамлакатнинг экологик хавфсизлигини, ернинг узоқ муддатли маҳсулдорлигини таъминлашга, биологик хилма-хилликни ва экотизимларнинг асосий хизматларини сақлаб қолишга қодирдир.
56. Биологик хилма-хиллик сақлаб қолиниши ва ундан барқарор фойдаланишни таъминлаш қуйидаги асосий йўналишларни амалга ошириш билан боғлиқдир:
биологик хилма-хилликни сақлаб қолиш ва ундан барқарор фойдаланиш соҳасида норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш;
ушбу соҳада сиёсатни шакллантириш ва комплекс қарорлар қабул қилиш учун зарур бўлган биологик хилма-хилликнинг ҳолати ва аҳамияти тўғрисидаги замонавий илмий ахборотни такомиллаштириш;
энг заиф табиий экологик тизимлар таназзули ва фрагментацияси суръатларини пасайтириш бўйича комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш;
ҳайвонот ва ўсимликлар дунёси объектларидан ноқонуний фойдаланиш устидан назорат қилишни кучайтириш;
57. Табиатдан фойдаланиш соҳасидаги фаолиятнинг ҳуқуқий ва қонунчилик асоси 120 тадан ортиқ қонунлар ва қонуности ҳужжатларини ўз ичига олади, уларнинг кўпчилиги тўғридан-тўғри ёки билвосита биологик хилма-хиллик масалалари билан боғлиқдир.
Бироқ ҳамон нуқсонлар мавжуд, айниқса биологик хилма-хилликка салбий таъсир кўрсатувчи хўжалик фаолияти ва бошқа фаолият лойиҳаларининг атроф муҳитга таъсирини баҳолаш қўлланилишига нисбатан нуқсонлар мавжуд.
58. Биологик хилма-хилликнинг давлат кадастри ва мониторингини юритишнинг институционал ва қонунчилик асосларини такомиллаштириш зарур. Табиатдан фойдаланишга ва уни назорат қилишга йўналтирилган қонуности ҳужжатлари ҳам такомиллаштиришни талаб қилади. Шунингдек, ҳам биологик хилма-хилликни сақлаб қолиш бўйича фаолиятни молиялаштиришни излаш, ҳам давлат томонидан ушбу соҳага инвестицияларни баҳолаш учун янги ёндашувларни ишлаб чиқиш зарур.
59. Биологик хилма-хилликни сақлаб қолиш ва ундан барқарор фойдаланиш масалаларини иқтисодиёт секторларига интеграциялаш билан боғлиқ муаммоларни ҳал этиш учун қишлоқ, ўрмон, балиқчилик хўжалиги ва аквамаданиятлар, энергетика, ер усти транспорти, қазиб олувчи саноат ва туризмнинг норматив базаларини такомиллаштиришни назарда тутиш зарур.
Бундан ташқари, табиатни муҳофаза қилиш қонунчилиги (йўриқномалар, тартиботлар)ни амалий қўллаш механизмларини кучайтириш зарур.
2-§. Ҳайвонот ва ўсимлик дунёси объектлари давлат кадастри юритилишини ва мониторинги олиб борилишини такомиллаштириш
60. Ҳозирги вақтда Атроф табиий муҳит давлат мониторингининг умумий тузилмасида биологик хилма-хиллик компонентлари етарлича ифодаланмаслиги кузатилмоқда.
Шу билан бирга, биологик хилма-хилликнинг тизимли мониторингини ривожлантириш, шу жумладан, мониторингнинг тегишли тузилмаларини ва уни амалга ошириш учун асосий йўналишларни ривожлантириш билан боғлиқ муаммоларни ҳал этиш мақсадида муайян хатти-ҳаракатлар кўрилмоқда. Республиканинг давлат қўриқхоналарида эталон экотизимлар учун биологик хилма-хиллик мониторингининг ягона келишилган тизими ишлаб чиқилмоқда.
61. Асосланган қарорлар қабул қилиш учун биологик хилма-хиллик компонентларининг ҳолати ва ривожланиши динамикаси тўғрисида долзарб ва ишончли маълумотлар мавжудлиги зарур.
62. Ҳайвонот ва ўсимлик дунёси объектлари давлат кадастрини юритиш ва мониторинг олиб боришни такомиллаштириш мақсадида биологик хилма-хиллик компонентлари мониторингининг ягона тизимини ишлаб чиқиш, тасдиқлаш ва жорий этиш, биологик хилма-хиллик мониторинги усуллари ва объектларини бирхиллаштириш, биологик хилма-хиллик мониторинги маълумотлар базасини ривожлантириш ва такомиллаштириш зарур.
63. Республика муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар тизими умумий ўлчами, таркиби, концептуал ёндашув, молиялаштириш принциплари нуқтаи назаридан чекланишларга эга.
Муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар тизимини такомиллаштириш ва уни самарали бошқаришни таъминлаш бугунги кунда долзарб вазифалар ҳисобланади.
64. Тизимни ривожлантириш, яхшилаш ва муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар самарали бошқарилишини таъминлаш мақсадида илмий тадқиқотлар ва мониторинг олиб боришга, муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар барпо этиш тартибини, уларни молиялаштириш манбаларини аниқлашга, кадрлар билан таъминлашни яхшилашга йўналтирилган норматив-ҳуқуқий ҳужжатларни қабул қилиш зарур.
65. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар соҳасида давлат бошқаруви тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» 2019 йил 20 мартдаги ПҚ-4247-сон қарорига мувофиқ 2019 — 2022 йиллар даврида Қорақалпоғистон Республикасида бешта янги муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар ташкил этилади. Булар:
66. Янги муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларни ташкил этиш билан биргаликда истиқболда мавжуд давлат буюртмахоналарини уларга бошқариш, молиялаштириш ва муҳофаза қилишнинг тегишли тартиби билан биргаликда юридик шахс мақомини бериш йўли билан уларни ривожлантириш ёки қайта ташкил этишга алоҳида эътиборни қаратиш зарур.
4-§. Энг заиф табиий экологик тизимларнинг таназзули ва фрагментацияси суръатларини пасайтириш бўйича комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш
67. Республика иқтисодиётида муҳим роль ўйнайдиган чорвачилик табиий экотизимларга катта таъсир кўрсатмоқда. Бунда шуни ҳисобга олиш зарурки, хусусий эгаликларда моллар бош сони ўсиб бормоқда. Шу муносабат билан яйлов экотизимлари айниқса қўй-эчкилардан катта юкламага дучор бўлмоқда.
68. Ўсимлик дунёси давлат кадастрини юритиш, яйловларнинг таназзули ва чўлланиш жараёнларининг олдини олиш юзасидан тадбирларни ишлаб чиқиш учун табиий яйловлар ва пичанзорларда ўсадиган ўсимликларни даврий биоботаник текширишдан ўтказиш зарур.
69. Мамлакатда ўрмонлар ҳудудларининг қисқариши ҳайвонлар ва ўсимликлар яшаш жойлари йўқолишига олиб келади ва ўрмон экотизимлари таназзули жараёнларига кўмаклашади. Амударё, Сирдарё, Зарафшон дарёси, Чирчиқ дарёси, Оҳангарон дарёси бўйлаб жойлашган тўқайзорлар мамлакатда майдони кам тўқайзорлар ҳисобланади.
70. Орол денгизининг қуриган тубида ўрмон-мелиоратив ишларни амалга ошириш ҳамда тоғ массивлари ва тўқайларнинг ўрмонлар билан қопланишини ошириш йўли билан Оролбўйини экологик соғломлаштириш яшаш жойи таназзулининг давом этаётган жараёнининг олдини олиш учун экологик соғломлаштириш тадбирлари долзарб ҳисобланади.
71. Орол денгизининг қуриган тубида экологик вазиятни яхшилаш мақсадида ўрмонзорлар барпо этиш бўйича катта кўламли ишлар амалга оширилмоқда. Вазирлар Маҳкамасининг «Орол денгизининг қуриган тубида «яшил майдончалар» — ҳимоя ўрмонзорлари барпо этишни жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида» 2019 йил 15 февралдаги 132-сон қарори билан 2019 йилда 500 минг гектар ерга кўчатлар экиш назарда тутилган. Ушбу ишлар Орол денгизининг қуриган тубини тўлиқ ўрмонзорлаштиришгача давом эттирилиши керак.
5-§. Ҳайвонлар ва ўсимликларнинг камёб ва йўқолиб бораётган турларини тиклаш тадбирларини амалга ошириш
72. Янги муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар барпо этиш ҳамда мавжудларини ривожлантириш ҳайвонларнинг камёб ва йўқолиб бораётган турлари сонини тиклашда муҳим ўрин тутади.
Тиклаш ва кўпайтириш бўйича питомниклар ташкил этиш тадбирларини амалга ошириш ҳайвонларни, асосан уларнинг камёб ва йўқолиб бораётган турларининг сонини тиклашга муайян улуш қўшади.
73. Ёввойи ҳолда ўсувчи ўсимликлардан фойдаланишни қисқартириш мақсадида республиканинг турли минтақаларида плантациялар ташкил этиш тадбирларини амалга ошириш зарур.
75. Ўсимликлардан тижорат мақсадларида фойдаланиш эксперт баҳолашга кўра охирги 20 йилда анча кўпайган. Бу тижорат компаниялари томонидан амалга ошириладиган бозорларда сотишдан тортиб уларни қайта ишлаш ва маркетингнинг мураккаб механизмларигача кузатилади.
76. Ҳайвонлардан тижорат мақсадида фойдаланишнинг исталган тури катта иқтисодий фойда олиш учун улкан салоҳият ҳисобланади, бироқ ушбу фаолият барқарор бошқарилиши ва илмий асосланган маълумотлар асосида амалга оширилиши лозим.
77. Овчилик хўжалигини барқарор юритишда ов маҳсулотларини барқарор олиш ва ўлжа олиш имконияти юзага келади. Ўлжадан олинган даромадлар улардан биотехник ва муҳофаза тадбирларини амалга оширишда, ҳайвонларнинг овланадиган турларини тиклашда фойдаланиш имкониятини таъминлайди.
ўзбошимчалик билан фойдаланиш ва фойдаланишнинг белгиланган тартиби бошқача тарзда бузилишларининг олдини олиш;
муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларни ташкил этиш ва ривожлантириш, ҳайвонлар ва ўсимликларнинг камёб ва йўқолиб кетиш хавфи остидаги турларини Қизил китобга киритиш;
питомниклар ва плантацияларда ҳайвонлар ва ўсимликларнинг камёб ва йўқолиб кетиш хавфи остидаги турларини кўпайтириш;
ҳайвонот ва ўсимликлар дунёси объектларининг давлат ҳисобини олиб бориш ва улардан фойдаланиш ҳажмларини ҳисобга олиш;
ҳайвонот ва ўсимликлар дунёси объектларини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш соҳасида назорат қилиш;
муҳофаза қилиш ва оқилона фойдаланиш бўйича биотехник тадбирларни ва бошқа тадбирларни амалга ошириш.
79. Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида давлат бошқаруви тизимини такомиллаштириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» 2018 йил 3 октябрдаги ПҚ-3956-сон қарорига мувофиқ Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг инспекция хизмати қайта ташкил этилди. Ушбу қарорга мувофиқ ҳайвонот ва ўсимлик дунёсини сақлаш устидан назоратни амалга оширувчи давлат инспекторлари сони кўпайтирилди ҳамда уларнинг фаолиятини Ўзбекистон Республикаси Давлат бюджети ҳисобига молиялаштириш тартиби белгиланди.
80. Броконьерлик даражасини пасайтириш мақсадида экологик тадбирларни ташкил этиш йўли билан аҳоли орасида экологик онг даражасини ҳамда тренинглар ва таълим берувчи семинарлар ташкил этиш йўли билан давлат инспекторлари малакасини ошириш зарур.
81. Экологик туризм Ўзбекистонда ривожланаётган ва истиқболли тармоқ ҳисобланади. Экологик туризм катта иқтисодий даромад келтиришга қодирдир.
82. Табиий боғларнинг рекреацион зоналаридан, айниқса тоғларда ва тоғолди яқинидаги шаҳарларда фойдаланиш сўнгги 20 йилда шиддат билан ўсди. Аҳоли анъанавий равишда оммавий дам оладиган жойларда рекреацион юкламанинг ошиши айниқса маҳаллий табиий ўсимликлар дунёси ва ҳайвонлар тўдаларининг биологик хилма-хиллик тузилмасига жиддий таъсир кўрсатади.
83. Уюштирилган экологик туризм ташкил этиш тадбирларини амалга ошириш зарур. Биринчи навбатда норматив-ҳуқуқий базани такомиллаштириш зарур, тегишли кадрлар тайёрлаш масаласи ҳам муҳим ҳисобланади.
8-§. Биологик хилма-хилликка нисбатан аҳолининг экологик маданияти ва хабардорлиги даражасини ошириш
84. Бугунги кунда биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан фойдаланиш учун одамлар амал қилиши керак бўлган чора-тадбирлардан улар хабардорлиги даражасининг етарлича эмаслиги тегишли чора-тадбирлар кўришни талаб этадиган муҳим ва долзарб масала бўлиб қолмоқда.
Ишлаб чиқилган дастурлар ва ҳаракатлар режалари асосида турли мақсадли гуруҳларнинг хабардорлигини оширишга тизимли, комплекс ёндашув мавжуд эмас.
85. Қарор қабул қиладиган мансабдор шахслар ва жамиятнинг биологик хилма-хиллик ва экотизимлар хизматларининг аҳамиятидан, мамлакатнинг фаровонлиги ва ривожланишига уларнинг улушидан хабардорлигини ошириш ҳам муҳим ҳисобланади.
86. Жамоатчиликни биологик хилма-хиллик соҳасидаги масалаларни ҳал этишга, шу жумладан, унинг мониторингини олиб бориш тадбирларига жалб этиш аҳолининг хабардорлиги ва экологик маданияти даражасини оширишга кўмаклашади.
87. Стратегия Ҳаракатлар режасида назарда тутилган тадбирлар тўлиқ ва ўз вақтида ижро этилиши орқали амалга оширилади.
Стратегиянинг қоидалари Ўзбекистон Республикасининг иқлим ўзгаришига, чўлланишга қарши курашга, сув ресурслари ва трансчегаравий сув оқимларидан фойдаланишга тегишли халқаро шартномалари доирасида ишлаб чиқилган бошқа ҳужжатларга интеграция қилинади.
88. Стратегия миллий ва маҳаллий даражаларда атроф муҳит муҳофазаси бўйича ҳаракатлар режаларини, фундаментал ва амалий тадқиқотларни, атроф табиий муҳит мониторингига, биологик хилма-хилликка тўғридан-тўғри юкламаларни қисқартиришга, муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар тизимини ривожлантиришга, экотизимлар хизматларини ҳисобга олган ҳолда биологик хилма-хилликни сақлаб қолиш ва ундан фойдаланиш самарадорлигини оширишга ва иқлим ўзгаришига мослашишга, ўрмон хўжалигини ривожлантиришга, яйловларни барқарор бошқаришга, сув ресурсларини муҳофаза қилишга тегишли тармоқ ривожлантириш дастурларини ишлаб чиқиш учун ҳуқуқий асослардан бири бўлиб хизмат қилади.
тадбирларни бажариш бўйича аниқ чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш йўли билан тадбирлар белгиланган муддатларга мувофиқ амалга оширилишини;
охирги йилда амалга оширилган тадбирлар тўғрисидаги ҳисоботлар ҳар йили Вазирлар Маҳкамасига тақдим этилишини таъминлайдилар. Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси ишларни мувофиқлаштиради ва улар бажарилиши устидан назорат қилади.
90. Масъул ижрочиларнинг бюджет ва бюджетдан ташқари маблағлари, мавжуд ва ташаббус кўрсатадиган миллий ва халқаро лойиҳаларнинг грант маблағлари ҳамда халқаро молия институтларининг маблағлари Стратегия амалга оширилишини молиялаштириш манбалари ҳисобланади.
91. Режалаштириладиган ҳар бир тадбир бўйича молиялаштиришнинг зарур ҳажми тегишли тадбирларни амалга ошириш учун назарда тутилган аниқ чора-тадбирларнинг мазмун-моҳиятидан келиб чиқиб алоҳида ҳисоблаб чиқилади.
92. Ҳаракатлар режасини амалга ошириш учун молиявий ресурсларни сафарбар қилиш учта асосий ёндашувни назарда тутади. Булар:
биологик хилма-хиллик сақланишини таъминлаш ва экотизимлар хизматларини қўллаб-қувватлаш учун ички инвестицияларни кўпайтириш;
биологик хилма-хилликни сақлаш бўйича Ҳаракатлар режасини амалга ошириш учун халқаро молиявий ва техник кўмак олиш;
биологик хилма-хиллик ва экотизимлар хизматларини қўллаб-қувватлаш билан боғлиқ фаолиятни молиялаштиришнинг инновацион механизмларини аниқлаш ва ишлаб чиқиш.
биринчи босқич (2019 — 2023 йиллар) — қонунчилик базасини такомиллаштириш ва Қорақалпоғистон Республикаси ҳудудида бешта муҳофаза қилинадиган табиий ҳудуд барпо этиш;
марказий бўғинга — давлат қўриқхоналарининг эталон экотизимларига эга бўлган биологик хилма-хиллик компонентлари мониторингининг ягона тизимини яратишга;
замонавий биоахборот технологиялар (ГИС-технологиялар) асосида биологик хилма-хилликнинг давлат мониторинги ва давлат кадастрининг ягона ахборот маълумотлар базасини яратишга;
2 млн га ҳажмда табиий яйловлар ва пичанзорлар ўсимликларини биоботаник текширишни ҳар йили амалга оширишга;
Қуйимозор ва Тўдакўл сув омборларини халқаро аҳамиятга эга бўлган сувли-ботқоқ жойлар рўйхатига (Рамсар Конвенцияси) киритиш бўйича материалларни тайёрлашга ва белгиланган тартибда берилишини ташкил этишга;
овчилик мониторинги ва балиқчилик хўжалиги сув ҳавзаларининг биологик ресурслари ҳолати тизимини яратишга;
илмий билимларга ва олдини олувчи ёндашувга асосланган тегишли комплекс қарорлар қабул қилинишига ва самарали амалга оширилишига эришилади.
95. Стратегияни амалга ошириш учун 2019-2028 йиллар даврида биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан фойдаланиш бўйича Ҳаракатлар стратегияси ишлаб чиқилган. Ҳаракатлар стратегияси ривожлантириш стратегиялари ва ҳаракатлар режаларини, секторлар бўйича дастурлар ва бошқа режаларни таҳлил қилишга асосланган ва манфаатдор вазирликлар ва идораларни, илмий жамоатчиликни ва экологик нодавлат нотижорат ташкилотларни жалб этган ҳолда маслаҳатлашув жараёни якунлари бўйича ишлаб чиқилган.
Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 11 июндаги 484-сон қарорига
2-ИЛОВА
2-ИЛОВА
|
Чора-тадбирлар номи |
Амалга ошириш механизми |
Бажариш муддатлари |
Молиялаштириш манбалари |
Масъул ижрочилар |
Кутилаётган натижалар |
|
|
I. Биологик хилма-хиллик мавзуларини давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари ва жамият фаолиятига киритиш |
||||||
|
1.1Атроф табиий муҳит давлат мониторинги тизимига биологик хилма-хиллик мониторингини киритиш орқали уни такомиллаштириш |
||||||
|
1. |
Ўсимлик ва ҳайвонот дунёси мониторингини ташкил қилиш ва амалга ошириш тартибини белгилаб берувчи биологик хилма-хиллик компонентларининг ягона мониторингини олиб бориш тизимини яратиш. | Ўсимлик ва ҳайвонот дунёси мониторингини олиб бориш тартибини белгилайдиганқарор лойиҳасини ишлаб чиқиш ва Вазирлар Маҳкамасига киритиш. |
2020 йил август |
Давлат бошқаруви республика органларининг бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлари, грантлар |
Давлат экология қўмитаси, Қишлоқ хўжалик вазирлиги, Фанлар академияси, Ўзгидромет, Ергеодезкадастр давлат қўмитаси, Соғлиқни сақлаш вазирлиги |
Ўсимлик ва ҳайвонот дунёси давлат ҳисобини юритиш тизимини такомиллаштириш, шунингдек, «Ўсимлик дунёсини муҳофаза қилиш ва ундан фойдаланиш тўғрисида», «Ҳайвонот дунёсини муҳофаза қилиш ва ундан фойдаланиш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси қонунларининг 16-моддасига мувофиқ ўсимлик ва ҳайвонот дунёси объектлари ва уларнинг яшаш муҳити ҳолатини кузатиш, улар тўғрисидаги маълумотларни тўплаш, умумлаштириш ва таҳлил қилиш. |
|
2. |
Замонавий геоахборот технологиялари (ГИС- технологиялар) асосида муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси объектлари давлат кадастри ва мониторинги бўйича маълумотлар ахборот базасини яратиш. | 1. Ўзбекистоннинг юқори тоғли экотизимларининг биохилма-хиллиги экологик ахборотини бошқариш ва мониторингини олиб бориш тизимини яратиш.
2. Электрон маълумотлар базасини ишлаб чиқиш, тўлдириш ва интеграциялаш. |
2020 йил ноябрь 2020 — 2023 йиллар |
Давлат бошқаруви республика органларининг бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлари, грантлар |
Давлат экология қўмитаси, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси, Фанлар академияси, Ергеодезкадастр давлат қўмитаси, Соғлиқни сақлаш вазирлиги, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ҳокимликлари |
Ўзбекистоннинг юқори тоғли экотизимлари биологик хилма-хиллигининг ҳолати ҳақидаги маълумотларни тўплаш, қайта ишлаш ва сақлаш тизимини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш.
Геоахборот технологиялар асосида маълумотлар базасини жорий этиш ва республиканинг биологик хилма-хиллиги ҳолати тўғрисидаги маълумотлар билан мутахассислар ва қарор қабул қилувчи шахсларни ўз вақтида ва кўргазмали тарзда таъминлаш. |
|
3. |
Ягона давлат кадастрлари тизимининг талабларига мувофиқ муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси объектларининг кадастрини юритиш ишларини такомиллаштириш. | Тегишли кадастр объектларининг давлат ҳисобини юритиш ишларини ташкил этиш ва ўтказиш.
Кадастр маълумотларини тўплаш тизимини такомиллаштириш. |
Ҳар йили |
Давлат бошқаруви республика органларининг бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлари |
Давлат экология қўмитаси, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси, Фанлар академияси, Ергеодезкадастр давлат қўмитаси, Соғлиқни сақлаш вазирлиги |
Тегишли давлат кадастрлари бўйича ишларни бажариш ва манфаатдор идораларни биологик хилма-хилликнинг сифат ва миқдор кўрсаткичлари билан таъминлаш. |
|
4. |
Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси қошида www. biodiversity.uzбиологик хилма-хиллик сайтини уч тилда (ўзбек, рус ва инглиз тилларида) ташкил этиш. | Домен ва провайдерни аниқлаш. Маълумотларни тўплаш ва сайтга жойлаштириш |
2020 йил июнь |
Давлат экология қўмитасининг бюджетдан ташқари жамғармаси маблағлари |
Давлат экология қўмитаси |
Биологик хилма-хиллик билан боғлиқ барча норматив ҳужжатларни ҳамда қуйидаги маълумотларни сайтда жойлаштириш:
МҚТҲ, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси бўйича; йиллик мониторинг натижалари ва кадастр маълумотлари тўғрисида; ўсимлик ва ҳайвонот дунёсини овлаш бўйича квоталарни тасдиқлаш тўғрисида; ўсимлик ва ҳайвонот дунёсини овлаш, олиб кириш ва олиб чиқиш учун бериладиган рухсатномалар тўғрисида; фуқароларнинг мурожаатлари бўйича, фуқаролар ва тадбиркорлар учун қулай бўлган шароитларни яратадиган бошқа маълумотлар. |
|
5. |
Ёввойи ҳолда ўсувчи доривор, озиқ-овқатбоп ва техник ўсимликлар турларининг табиий захираларни хатловдан ўтказиш. | Ҳар йили мавжуд ўсимлик турларини ўрганиб чиқиш ва Давлат экология қўмитасига ҳисобот тақдим этиш. |
2019 — 2028йиллар |
Ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитасининг Ўрмон хўжалигини ривожлантириш жамғармаси, Давлат экология қўмитасининг бюджетдан ташқари маблағлари |
Фанлар академияси, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси, Давлат экология қўмитаси, Ергеодезкадастр давлат қўмитаси |
Хатлов натижаларига кўра табиатга зарар етказилмайдиган ҳолда ёввойи ҳолда ўсадиган доривор, озиқ-овқатбоп ва техник ўсимликлар турлари бўйича квоталарни тасдиқлаш ва тайёрлаш ҳажмларини аниқлаш. |
|
6. |
Йилига 2 млн га майдонда табиий яйловлар ва пичанзорлардаги ўсимликларни геоботаник ўрганиб чиқиш. | Геоботаник ўрганиб чиқиш ва ҳар йили Давлат экология қўмитасига ҳисобот тақдим этиш |
Ҳар йили |
Ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари |
Ергеодезкадастр давлат қўмитаси, Давлат экология қўмитаси |
Ўсимлик дунёси давлат кадастри юритилишини таъминлаш, яйловларнинг таназзулга учраши ва чўлланишга қарши чора-тадбирларни ишлаб чиқиш. |
|
7. |
Ўзбекистон сув ҳавзаларида ов қилинадиган қушларнинг ҳисобини юритиш. | Қушларнинг қишки ҳисобини юритиш.
Ҳар йили Давлат экология қўмитасига ҳисобот тақдим этиш. |
Доимий асосда |
Давлат экология қўмитасининг бюджетдан ташқари маблағлари |
Фанлар академияси, Давлат экология қўмитаси |
Биологик ресурслардан оқилона фойдаланиш, атроф муҳит хавфсизлигини таъминлашга қаратилган тавсиялар тайёрлаш, шунингдек, сувда сузадиган қушларни овлаш квотасини ва ов қилиш муддатларини белгилаш. |
|
8. |
Қуйимазор ва Тўдакўл сув омборларини (Навоий вилояти) халқаро аҳамиятга (Рамсар конвенцияси) эга бўлган сувли-ботқоқ жойлар рўйхатига киритишни таъминлаш. | Белгиланган шакл бўйича номма-ном ҳужжатларни тайёрлаш. |
2020 йил декабрь |
Маблағ талаб этилмайди |
Фанлар академияси, Давлат экология қўмитаси |
Атроф муҳит муҳофазаси бўйича халқаро конвенциялар бўйича мажбуриятларни бажариш мақсадида Қуйимазор ва Тўдакўл сув омборларини халқаро аҳамиятга эга бўлган сувли-ботқоқ жойлар рўйхатига киритиш. |
|
1.2. Давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари, жамиятнинг биологик хилма-хилликнинг аҳамияти ва экотизимлар хизматларидан хабардорлигини ва билимини ошириш |
||||||
|
9. |
Биологик хилма-хилликни сақлаш чора-тадбирларини ва экотизимлар кўрсатадиган хизматларни иқтисодиёт секторларига интеграциялаш. | Биохилма-хилликни сақлаш ва экотизимлар кўрсатадиган хизматлар бўйича чора-тадбирларни ишлаб чиқиш ва уларни идоравий дастурлар ва режаларга киритиш. |
Доимий асосда |
Республика давлат ва хўжалик бошқаруви органларининг бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлари |
Давлат экология қўмитаси, Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси, Ергеодезкадастр давлат қўмитаси, «Иссиқлик электростанциялари» АЖ, «Ўзбекнефтгаз» МХК, Туризмни ривожлантириш давлат қўмитаси |
Биохилма-хилликни сақлашга ва экотизимлар кўрсатадиган хизматларга йўналтирилган чора-тадбирлар самарадорлигини ошириш. |
|
10. |
Биологик хилма-хилликнинг аҳамияти тўғрисида жамиятнинг хабардорлиги тўғрисида оммавий ахборот воситаларининг (ОАВ) ролини ошириш. | Тегишли тадбирлар режасини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш. Биологик хилма-хиллик мавзулари оммавий ахборот воситаларида мунтазам ёритилишини ташкил этиш. |
Доимий асосда |
Республика давлат бошқаруви органларининг бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлари |
Давлат экология қўмитаси |
Биологик хилма-хиллик ва экотизим кўрсатадиган хизматларнинг аҳамиятини ташвиқ қилиш соҳасида ОАВ иштирокини кенгайтириш, шунингдек, экология соҳасида журналистларнинг касбий маҳоратини оширишга кўмаклашиш. |
|
11. |
Биологик ресурсларни сақлашнинг аҳамиятини ошириш ҳамда уларнинг экотизимлари хизматларидан барқарор фойдаланишни ошириш мақсадида аҳоли (табиатдан фойдаланувчилар) учун ахборот компаниясини ўтказишни ташкил этиш. | Семинар ва тренинглар ўтказиш. |
Доимий асосда |
Республика давлат бошқаруви органларининг маблағлари, грантлар |
Давлат экология қўмитаси, Халқ таълим вазирлиги, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ҳокимликлари |
Биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан ҳамда экотизимлар хизматларидан барқарор фойдаланиш жараёнларига иқтисодий механизмларни жорий этиш.
Биологик хилма-хилликнинг иқтисодий қийматини баҳолаш соҳасида тажриба тўплаш, шунингдек, методикани такомиллаштириш учун таклифлар ишлаб чиқиш. |
|
1.3. Биологик хилма-хиллик ва экотизимлар хизматлари қийматини иқтисодий баҳолаш механизмини ишлаб чиқиш ва режалаштириш жараёнига жорий қилиш |
||||||
|
12. |
Биологик хилма-хилликни ва экотизимлар хизматлари қийматини иқтисодий баҳолаш механизмини яратиш. | Тажриба ўтказиладиган ҳудудлар мисолида биологик хилма-хилликни ва экотизимлар хизматлари қийматини иқтисодий баҳолаш бўйича методик тавсияларни ишлаб чиқиш. |
2023 йил |
Республика давлат бошқаруви органларининг бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлари, БМТнинг Тараққиёт дастури/Глобал экологик жамғарманинг «Биохилма-хилликнинг глобал аҳамиятли турлари учун асосий тоғли минтақаларда таби�й ва ўрмон ресурсларини бар�арор бошқариш» дастурлари линияси бўйича грантлар |
Давлат экология қўмитаси, Ергеодезкадастр давлат қўмитаси, Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, Молия вазирлиги, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси, Фанлар академияси |
Биологик хилма-хилликни сақлаш ва барқарор фойдаланишга ва экотизимлар тақдим қиладиган хизматлар жараёнига иқтисодий механизмларни жорий қилиш.
Биологик хилма-хилликни ва иқтисодий баҳолаш соҳасида тажриба орттириш ҳамда ушбу масалада методик тавсияларни такомиллаштириш учун таклифлар ишлаб чиқиш. |
|
13. |
Биологик ресурсларни муҳофаза қилиш, улардан барқарор фойдаланиш ва уларни қайта тиклашни рағбатлантириш механизмларини ишлаб чиқиш. | Тегишли Ҳукумат қарори лойиҳасини ишлаб чиқиш ва Вазирлар Маҳкамасига киритиш. |
2020 йиллар октябрь |
Маблағ талаб қилинмайди |
Давлат экология қўмитаси, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси, Иқтисодиёт ва саноат вазирлиги, Молия вазирлиги, Фанлар академияси. |
Табиатни муҳофаза қилишга ва табиатни тиклаш самарадорлигига олиб келувчи фаолият амалга оширилганлиги учун солиқ, кредит имтиёзлари ва бошқа имтиёзлар бериш йўли билан экотизимларни сақлаш ва улардан барқарор фойдаланиш мақсадида табиатдан фойдаланувчиларни рағбатлантириш. |
|
II. Биологик хилма-хилликка тўғридан-тўғри юкламаларни қисқартириш, унинг компонентларидан озиқ-овқат ландшафтларида барқарор фойдаланиш |
||||||
|
14. |
Орол денгизининг қуриган тубида ўрмон-мелиоратив ишларни амалга ошириш йўли билан Оролбўйини экологик соғломлаштириш. | Янги ўрмонзорлар барпо этиш. |
2019 — 2028 йиллар |
Бюджет маблағлари (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлар, грантлар |
Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси |
Муҳофаза ўрмон полосалари майдонини кенгайтириш, туз-чанг кўчишини қисқартириш ва биологик хилма-хилликни тиклаш. |
|
15 |
Тоғли жойларда ва тўқайзорларда чўл ҳудудларнинг ўрмон билан қопланишини, сув тўпланадиган ҳавзаларни кўпайтириш. | Ўрмон тиклаш ишларини олиб бориш. |
2019 — 2028 йиллар |
Бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлар, грантлар |
Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси |
Чўл ҳудудларини тиклаш ва ўрмонзорлаштириш.
Тоғли жойларда сув тўпланадиган ҳавзаларни тиклаш ва ўрмонзорлар барпо этиш. Тўқайзорларни тиклаш ва барпо этиш. Водий зонасида ўрмонзорларни тиклаш ва барпо этиш. |
|
16. |
Биологик хилма-хилликни сақлаш билан боғлиқ масалаларни комплекс ҳал этиш ва биологик ресурсларни бошқариш механизмларини такомиллаштириш, шу жумладан, ландшафт даражасида режалаштириш усулларини синовдан ўтказиш, тегишли қарорлар қабул қилиш, биохилма-хилликнинг асосий зоналарини мустаҳкамлаш, Ғарбий Тёншон ва Помир-Олой тоғ тизмаларида ўсимлик дунёси ва ҳайвонларнинг барқарор иқтисодий ривожланиши учун рағбатлар яратиш, минтақавий ва халқаро ҳамкорлик ва ўзаро ҳамкорликни ривожлантириш. | «Биологик хилма-хилликнинг глобал аҳамиятли турлари учун муҳим бўлган асосий тоғли минтақаларда табиий ва ўрмон ресурсларини барқарор бошқариш» лойиҳасини амалга ошириш. |
2019 —2021 йиллар |
Бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва БМТ ТД ва ГЭЖ томонидан ажратиладиган йиллик бюджет маблағлари доирасида |
Давлат экология қўмитаси, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси |
Муҳоф�за қилинадиган табиий ҳудударни ривожлантириш, маҳаллий аҳолини ижтимоий-иқтисодий қўллаб-қувватлаш ҳамда илвирс (тоғ қоплони) яшайдиган ареалда (Ғарбий Тёншон ва Ҳисор) уни сақлаб қолиш учун биологик хилма-хилликни бошқаришнинг илғор механизмлари ва ёндашувларини жорий этиш. |
|
17 |
Табиий экотизимлар — илвирс (тоғ қоплони) яшайдиган жойларни сақлаш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш. | Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «Илвирс (тоғ қоплони)ни сақлаш дастури ва ҳаракатлар режасини тасдиқлаш тўғрисида»ги қарори лойиҳаси. |
2021 йил |
Донорлар: БМТ ТД/ГЭЖнинг |
Давлат Экология қўмитаси, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси, Фанлар академияси. |
«Илвирс (тоғ қоплони)ни сақлаш дастури ва ҳаракатлар режаси илвирс (тоғ қоплони) кўпайишини ва асосий тоғ ландшафтлари биохилма-хиллигини сақлаб қолиш имконини беради. |
|
18. |
Балиқ ови ва сув ҳавзаларининг балиқчилик хўжаликлари биологик ресурслари ҳолати мониторинги тизимини ташкил этиш. | Методик тавсиялар-ни ва уларни амалга ошириш дастурларини ишлаб чиқиш. |
2020 йил |
Ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари, Балиқчиликни ривожлантириш жамғармаси, «Айдар-Арнасой кўллар тизими дирекцияси» ДУК маблағлари |
«Ўзбалиқсаноат» уюшмаси, Фанлар академияси, «Айдар-Арнасой кўллар тизими дирекцияси» ДУК, Давлат экология қўмитаси |
Биологик хилма-хиллик мониторинги маълумотлари асосида сув ҳавзалари балиқчилик хўжаликларининг самарали бошқарилишини таъминлаш. |
|
III. Муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар тизимини ривожлантириш, экотизимлар хизматлари билан таъминланадиган афзалликлар ҳажмини кўпайтириш |
||||||
|
3.1. Миллий экологик тармоқни (турли тоифа ва турлардаги муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар) ташкил этиш, уларни самарали бошқаришни таъминлаш мақсадида мамлакатнинг муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлари умумий майдонини кенгайтириш |
||||||
|
19. |
Муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар тизимини ривожлантириш. | Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг «2028 йилгача бўлган даврда Ўзбекистон Республикасида муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудлар тизимини ташкил этиш ва кенгайтириш дастурини тасдиқлаш тўғрисида»ги қарори лойиҳаси. |
2020 йил |
Маблағ талаб этилмайди. |
Давлат экология қўмитаси |
Муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларнинг репрезентатив тизимини ривожлантириш ва миллий экологик тармоқни ташкил этиш, табиий мувозанатни таъминлаш, ландшафт, фауна, флора ва экотизим хилма-хиллигини сақлаб қолиш.
Муҳофаза қилинадиган табиий ҳудудларни ривожлантириш ва уларни бошқариш соҳасида фаолиятнинг асосий истиқболли йўналишларини белгилаш. |
|
3.2. Озиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва қишлоқ хўжалигини юритишда фойдаланиладиган биологик хилма-хиллик компонентларини сақлаш ва улардан барқарор фойдаланиш дастурини ишлаб чиқиш |
||||||
|
20. |
Маданий ўсимликлар кўпайишини тиклаш мақсадида уларнинг ёввойи аждодлари генофондини сақлашни таъминлаш. | Биологик хилма-хиллик компонентларини уларнинг табиий шароитларидан ташқарида сақлаш.
Қишлоқ хўжалиги экинлари ва уларнинг ёввойи аждодлари маҳаллий навлари ва шаклларининг жонли коллекцияларини яратиш. Маданий ўсимликларнинг ёввойи аждодлари ҳар хил популяциялари уруғлари банкини ташкил этиш. |
2019 — 2022 йилларда ва сўнгра доимий асосда |
Республика давлат бошқаруви органларининг бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлари, грантлар |
Қишлоқ хўжалиги вазирлиги, |
Маданий ўсимликларнинг ёввойи геннофондини сақлаб қолиш. Маданий ўсимликларнинг ёввойи аждодлари популяцияларини тиклаш. |
|
IV. Биргаликда режалаштириш ва салоҳиятни ташкил этиш йўли билан биологик хилма-хилликни сақлаш самарадорлигини ошириш ва ундан барқарор фойдаланиш |
||||||
|
21. |
Биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан барқарор фойдаланиш бўйича Ҳаракатлар режаси бажарилишининг тизимли мониторинги олиб борилишини жорий қилиш. | Масъул ижрочилардан ахборот тўплаш, ахборотни таҳлил қилиш |
ҳар йили |
Маблағ талаб қилинмайди |
Давлат экология қўмитаси, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси, Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти |
Ҳаракатлар режаси бажарилиши тўғрисида ўз вақтида ва сифатли ахборот билан таъминлаш.
Мониторинг натижаларини ҳисоботларга ва Миллий маърузаларга киритиш. |
|
22. |
Манфаатдор томонларни стратегиянинг мақсадлари ва вазифалари ҳамда унинг бажарилиши, шу жумладан, минтақавий ва халқаро тадбирларда, шу жумладан, Биологик хилма-хиллик тўғрисидаги Конвенция Томонлари Конференциясида иштирок этиш тўғрисида хабардор қилиш. | Ҳаракатлар режаси бажарилишининг бориши ва натижалари тўғрисида ҳисоботлар тайёрлаш ва тақдим этиш.
2019 — 2028 йилларда биологик хилма-хилликни сақлаб қолиш стратегиясининг шарҳловчи материалларини эълон қилиш. |
Стратегия қабул қилингандан кейин |
Республика давлат бошқаруви органларининг бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлари |
Давлат экология қўмитаси, Фанлар академияси, Ўрмон хўжалиги давлат қўмитаси, Ўзгидромет, Давлат геология қўмитаси Ергеодезкадастр давлат қўмитаси ва бошқа дахлдор вазирликлар ва идоралар |
Биологик хилма-хилликни сақлаш ва ундан барқарор фойдаланиш бўйича Ҳаракатлар режаси бажарилиши тўғрисида манфаатдор томонларни ўз вақтида хабардор қилиш.
Минтақавий ва халқаро даражаларда Ўзбекистон Республикаси манфаатларини ифодалаш, халқаро молиявий институтлар томонидан Ўзбекистонга кўмаклашишни фаоллаштириш. |
|
23. |
БМТнинг биологик хилма-хиллик тўғрисидаги Конвенцияси талабларига мувофиқ замонавий ахборот технологияларидан фойдаланган ҳолда Биологик хилма-хиллик бўйича воситачиликнинг миллий механизмини ривожлантириш ва барқарор ишлашини таъминлаш. | Биологик хилма-хиллик бўйича воситачилик миллий механизмининг www.cbd.uzсайтини ишлаб чиқиш ва контентини тўлдириш. |
доимий асосда |
Бюджет (ҳар йили ажратиладиган бюджет маблағлари доирасида) ва бюджетдан ташқари маблағлар |
Давлат экология қўмитаси |
Миллий ва халқаро даражаларда манфаатдор томонлар ўртасида биологик хилма-хиллик ва экотизимлар хизматлари соҳасида ахборот айирбошлаш мақсадида ахборот технологияларини жорий этиш. |
Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 11 июндаги 484-сон қарорига
3-ИЛОВА
3-ИЛОВА
1. Вазирлар Маҳкамасининг «Ўзбекистон Республикасининг биологик ранг-барангликни сақлаш бўйича Миллий стратегияси ва Ҳаракатлар режаси тўғрисида» 1998 йил 1 апрелдаги 139-сон қарори.
2. Вазирлар Маҳкамасининг «Ҳукумат комиссияларини ташкил этиш масалалари бўйича Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг айрим қарорларига ўзгартиришлар, қўшимчалар киритиш ва ўз кучини йўқотган деб ҳисоблаш тўғрисида» 2000 йил 19 сентябрдаги 359-сон қарорига 1-илованинг 11-банди.
3. Вазирлар Маҳкамасининг «Ўзбекистон Республикаси Ҳукуматининг айрим қарорларига ўзгартиришлар киритиш тўғрисида (Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида давлат бошқаруви тизимини такомиллаштириш тўғрисида» 2017 йил 21 апрелдаги ПФ-5024-сон Фармони ва Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси фаолиятини таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида» 2017 йил 21 апрелдаги ПҚ-2915-сон қарори)» 2017 йил 14 ноябрдаги 915-сон қарорига 1-илованинг 4-банди.
Манба: http://lex.uz/docs/4372839